30 november 2001

Spreekbeurt

door

over:

Het echte verhaal van Sinterklaas

Inleiding

Zoals jullie natuurlijk weten, is Sinterklaas weer in het land om alle kinderen blij te maken.

Maar waar komt het Sinterklaasfeest eigenlijk vandaan?

Wie is Sinterklaas eigenlijk?

Of beter: wie was hij eigenlijk?

Daarover ga ik jullie nu wat vertellen.

Ik zal over de volgende dingen iets gaan zeggen:

De persoon Nicolaas
Na zijn dood
Wonderen/beschermheilige
Waarom 5+6 december
Sinterklaas tegenwoordig
Waarom uit Spanje
Zwarte Piet
De Sinterklaasgedachte

De persoon Nicolaas

Jullie weten allemaal natuurlijk dat Sinterklaas niet echt bestaat.

Maar toch gaat het verhaal over iemand die wel echt heeft geleefd.

De echte Nicolaas leefde rond het jaar 300, dus 1700 jaar geleden.

Nicolaas was de bisschop van Myra.

Myra is een plaatsje in Turkije.

Hij was dus een Turk maar hij sprak Grieks.

Dat was toen de taal die ze daar spraken.

Nicolaas is geboren rond het jaar 270, maar het jaartal is niet precies bekend.

Hij is geboren in het plaatsje Pataras in Turkije.

De echte naam van Nicolaas is Ninos Laos.

Toen hij bisschop werd veranderde hij dat in Nicolaas.

Dat komt uit het Grieks: Nike = winnen en Laos = volk.

Nicolaas wilde dat de arme mensen (het volk) zouden winnen van de rijke mensen die aan de macht waren.

Nicolaas is rond het jaar 345 gestorven en ook dat jaar is niet precies bekend, maar de sterfdag wel en dat is 6 december, daar zal ik straks nog iets meer over vertellen.

Heel veel weten we eigenlijk niet over zijn echte leven, maar er zijn toch wel een paar belangrijke dingen bekend gebleven:

Als kind was hij al heel vroom (dat is heel godsdienstig); bijvoorbeeld: toen hij nog een baby was, wilde hij op vastendagen geen moedermelk drinken (vasten betekent dat je niet mag eten of drinken vanwege het geloof).
Voor een baby is dat natuurlijk heel bijzonder!
Hij had rijke ouders die stierven toen hij nog heel jong was, maar hij wilde de arme mensen helpen en gaf heel veel weg van de rijkdom die hij geërfd had.
Toen hij pas 19 of 20 was werd hij al bisschop van Myra.

Na zijn dood

Nicolaas was een gewone mens net als iedereen, en hij is dus ook al lang geleden gestorven, zoals ik al zei ongeveer in het jaar 345.

Hij werd toen begraven in Myra in Turkije, dus in de plaats waar hij bisschop was geweest.

Maar ongeveer 700 jaar later, in de elfde eeuw, kwamen de Mohammedanen Turkije veroveren.

De Italianen hebben toen in 1087 de kist met zijn botten gestolen en die hebben ze opnieuw begraven in de Italiaanse stad Bari en daar ligt hij nu nog steeds.

Maar omdat ze bij het stelen van de kist in Myra ook moesten vechten tegen de Mohammedanen konden de Italianen niet alles meenemen.

In 1955 hebben mensen het eerste graf in Myra terug gevonden en daar lagen nog een paar botjes in.

Die hebben ze in Antalya in Turkije bewaard in een oud kistje en daar staat de oudste afbeelding op van Sint Nicolaas.

Wonderen/beschermheilige

Wat was er nu zo bijzonder aan deze Nicolaas uit Myra?

Nicolaas hielp arme mensen en hij had een aantal wonderen verricht, bijvoorbeeld:

3 meisjes woonden in een arm gezin en hadden geen geld, dus ze konden niet trouwen. De vader zei dat ze hoeren moesten worden om geld te verdienen, maar Nicolaas had stiekem drie gouden munten door het raam gegooid en die vielen precies in de schoenen van die meisjes en zo konden ze toch trouwen.
3 vermoorde jongetjes waren in stukjes gehakt en Nicolaas heeft ze weer tot leven gebracht.
Een kindje zat in bad boven het vuur (vroeger deden ze dat op het vuur om het water warm te krijgen) en de moeder ging even weg en had niet meer in de gaten dat het kindje in bad zat. Het kindje zat vrolijk in het kokend water te spelen en Nicolaas heeft ervoor gezorgd dat het kindje niet dood ging.
Hij heeft ook 3 zeelieden van de doodstraf gered.
En ook was er een keer een schip aan het zinken, de mannen aan boord moesten toen gaan zwemmen midden in een storm, de mannen verdronken en Nicolaas heeft de mannen toch nog gered.

Omdat hij zoveel wonderen zou hebben verricht werd hij door heel veel mensen later aangeroepen als ze hulp nodig hadden.

En vanuit de hemel hielp Nicolaas dan die mensen met weer een nieuw wonder.

Zo bleef hij toch als het ware een beetje in leven voor de mensen.

Vanwege al die wonderen werd Nicolaas in de 9^e eeuw door de kerk van Rome heilig verklaard.

Dat betekent dat de kerk er officieel van overtuigd is dat hij echt in de hemel is en wonderen kan verrichten.

"Sint" betekent "heilig", dus daarom zeggen we nu "Sint Nicolaas".

In de loop van de eeuwen is dat - doordat mensen het soms verkeerd uitspraken - veranderd in "Sinterklaas".

Zo werd hij een heel populaire beschermheilige van onder andere:

kinderen
scholieren
zeelieden
reizigers
kooplieden
gevangenen
juristen (bijvoorbeeld rechters en advocaten)
hoeren
huwbare meisjes (denk maar aan de 3 meisjes die geld in hun schoen kregen)

Dat zijn dus eigenlijk de zwakkere mensen in de samenleving, de mensen die hulp nodig hebben, en daarom natuurlijk ook de juristen, die over de gevangenen en de boeven moeten beslissen.

Vanwege de hulp aan huwbare meisjes heette Nicolaas in het middeleeuws Nederlands ook wel Goet-hylik man. (zo schreven ze dat in de middeleeuwen).

Het betekent goed-huwelijks man.

Later is dat bij ons Goedheiligman geworden.

De verhalen over zijn wonderen gingen door heel Europa en zo kwam het ook in Nederland terecht.

Het is zeker dat er al in de 14^e eeuw in Nederland Sinterklaas werd gevierd.

In andere landen is hij ook een belangrijke beschermheilige, zoals Griekenland en Rusland.

In die landen wordt hij nog heel veel in de kerk geëerd en ze maken daar speciale plaatjes om heiligen te vereren; die noemen ze iconen. Ik heb daar een voorbeeld van:

Waarom 5+6 december

Zoals ik al heb gezegd, is Nicolaas gestorven op 6 december.

Heiligen worden altijd herdacht op hun sterfdag en bij Sint Nicolaas is dat dus 6 december.

Sinterklaasavond is de dag daarvoor, dus op 5 december.

Dat is dus net zo als met Kerstavond op 24 december, terwijl Kerstmis pas op 25 december is.

Als we nu het Sinterklaasfeest vieren, is dat dus niet zijn verjaardag zoals we altijd hebben gedacht, maar we herdenken zijn sterfdag.

Sinterklaas tegenwoordig

In 1851 was er iemand, die heette Jan Schenkman; hij was een Amsterdamse schoolmeester.

Hij maakte een boekje dat heette Sint Nicolaas en zijn knecht.

Het boekje stond vol met plaatjes en versjes of liedjes zoals: Zie ginds komt de stoomboot en de meeste andere bekende Sinterklaasliedjes, behalve één: Zwarte Piet die ging fietsen is een modern liedje op dezelfde melodie als Zie ginds komt de stoomboot.

Van de plaatjes uit dat boek heb ik een voorbeeld:

Vooral door dit plaatje hebben wij nu nog steeds een Sinterklaas die er ongeveer zo uitziet.

Sinterklaas was toen heel modern, de stoomboot was toen het nieuwste van het nieuwste.

Ik vraag me eigenlijk af waarom hij tegenwoordig niet met een atoomonderzeeër komt als hij zo modern is...!!!??? (Zie ginds komt de duikboot uit Spanje weer aan...???)

Op de eerste 2 plaatjes die ik heb laten zien kun je zien dat de echte Nicolaas een baard had, kijk nog maar eens:

Dat was vroeger (en tegenwoordig in sommige landen nog steeds) een teken van waardigheid.

Ook op het plaatje van Jan Schenkman heeft hij een baard:

Dat komt mooi uit, want tegenwoordig kan de gewone meneer die Sinterklaas speelt zich daar mooi mee vermommen.

Dan zien de kindertjes niet dat het eigenlijk ome Jaap is, of de buurman of zo.

Met het Sinterklaasfeest van tegenwoordig wordt dus eigenlijk de echte Nicolaas nageaapt.

We zien nog steeds dingen terug van de wonderen van Nicolaas.

Denk maar eens aan de chocoladecentjes die kindertjes in hun schoen krijgen.

Dat is eigenlijk het wonder van de 3 arme meisjes.

Waarom uit Spanje

Waarom denken we tegenwoordig dat Sinterklaas uit Spanje komt?

Nou, ook dat weten we niet precies, maar het kan een van de volgende redenen zijn:

Bari, (waar zijn botten nu liggen begraven), ligt wel in Italië, maar het was vroeger Spaans bezit geweest. Misschien dacht men vroeger daarom dat hij uit Spanje komt.

Nederland heeft ooit een tachtigjarige oorlog gehad met Spanje. Daardoor wist iedereen dat Spanje bestond en dat het een ver land was en veel meer wisten de gewone mensen niet van aardrijkskunde. Sinterklaas kwam uit een ver land, dus is het logisch dat men daarbij dan aan Spanje dacht:

Mama, waar komt Sinterklaas vandaan?
Tja jongen, dat weet ik ook niet, hoor!
Maar ik bedoel, uit welk land komt Sinterklaas?
Ja, ik zeg toch dat ik dat niet weet jongen!
Maar ik wil weten waar Sinterklaas woont!
Hou toch op met dat gezeur, jongen!
Maar waar woont-ie dan?
Nou, hij woont gewoon in een heel ver land.
Oh. Woont-ie dan in Spanje?
Ja! Daar woont hij! ("hè hè," denkt mama, "ben ik eindelijk van dat gezeur af...")

Zwarte Piet

Op het plaatje van Jan Schenkman zie je behalve Sinterklaas nog iemand afgebeeld:

Dat is natuurlijk de knecht van Sint Nicolaas. (knecht = helper).

Men weet niet precies waar Zwarte Piet vandaan komt, maar er zijn wel enkele theorieën over:

De mensen waren gaan denken dat Sinterklaas uit Spanje komt en daar hadden ze vroeger vaak zwarte slaven.
Nicolaas heeft ooit een Ethiopische slaaf vrijgekocht en die heette Piter. (dus niet met "ie")
Ethiopië is een land in Afrika waar zwarte mensen wonen. Als dank voor zijn bevrijding is deze Piter waarschijnlijk altijd bij Nicolaas gebleven om hem te helpen.
Er waren vroeger veel Italiaanse schoorsteenvegers die in Nederland kwamen werken. We hebben al gezien dat Italië met Spanje werd verward. Door hun werk hadden deze schoorsteenvegers natuurlijk een vies vuil zwart gezicht. Ook hadden ze een roe, waarmee ze de schoorsteen schoonveegden, en een zak om het roet in op te vangen. De roe en de zak zijn dus niet bedoeld om stoute kinderen te straffen. Dit zou ook kunnen verklaren waarom de cadeautjes tegenwoordig door de schoorsteen komen.

Net zoals de baard van Nicolaas handig is als vermomming, komt het ook mooi uit dat bij al deze theorieën de knecht van Sint Nicolaas een zwart gezicht heeft.

Dan kunnen de kindertjes ook niet zien dat hij eigenlijk ome Kees is of het zoontje van de buurman.

De Sinterklaasgedachte

Zoals ik heb verteld, was Nicolaas een man die arme mensen hielp.

Omdat hij daarvoor niks terug wilde krijgen, zelfs geen dank, deed hij dat stiekem zodat men niet eens wist door wie men was geholpen.

Hij deed het dus echt voor de ander en niet voor zichzelf.

Met het Sinterklaasfeest van tegenwoordig moeten we eigenlijk hetzelfde doen.

Je moet voor iemand een cadeautje of surprise in elkaar knutselen en dat aan hem/haar geven zonder te zeggen wie je bent, zodat het dus echt om het geven gaat en niet om er iets voor terug te krijgen.

Bij lotjes trekken moet je dus nooit verklappen wie je hebt getrokken.

Het goede is dus dat je leert geven in plaats van te nemen.

Je doet het voor de ander en niet voor jezelf.

Dat is de eigenlijke Sinterklaasgedachte.